آداب گفتگو و مناظره از دیدگاه قرآن و روایات
گفت و گو و مناظره از دیدگاه قران
نویسنده: علی اصغر رضوانی
سال انتشار: 1392
شمارگان: 1500 نسخه
تعداد صفحات: 336 صفحه
قیمت: 11500 تومان
ناشر: دلیل ما
معرفی کتاب
علی اصغر رضوانی یکی از نویسندگان پرکار در حوزه نشر معارف اهل بیت و مکتب امامیه است. هرچند که این کتاب با دیدگاه‌های خاص نویسنده به مخاطبان ارائه شده، اما منظومه خوبی است از شرح و تبیین دیدگاه‌های دین اسلام و اولیای این دین پیرامون شیوه‌های صحیح گفت‌وگو و مناظره. با توجه به ضرورت نهادینه شدن فرهنگ گفت‌وگو در جامعه فعلی ایران، نیاز به منابعی از این دست برای آشنایی ایرانیان با سیره گفت‌وگویی پیامبر و اولیای دین، بیش از پیش حس می‌شود.
نگارنده با ارائه موضوعاتی درباره گفت‌وگو در اسلام و آشناسازی مردم با حقیقت تعالیم اسلامی در عصر رسالت پیامبر خاتم(ص)، به تبیین سیره و روش او و اهل بیتش در مناظره و تکامل انسان‌ها پرداخته است. همچنین این کتاب دربردارنده گفت‌وگوها و مناظرات انبیاء، به‌ویژه پیامبر اسلام(ص) و اهل‌بیت(ع) و دستوراتی درباره راه‌های تکامل بشری است که می‌تواند نقش موثری در راستای گفت‌وگوی صحیح انسان‌ها داشته باشد. کتاب در سه بخش کلی تدوین شده است: «مباحث مفهومی»، «مناظرات قرآنی» و «مناظرات اهل بیت».
رضوانی بحث را با مفهوم لغوی «گفت‌وگو» (حوار) در زبان عرب آغاز کرده و سیر تطوری مناسبی از این لغت در تاریخ تحولات زبانی عرب ارائه می‌دهد. در ادامه تفاوت‌های میان «حوار» با «جدال» و «مناظره» مطرح می‌شود. بخش نخست کتاب شامل فصل‌های متنوعی است؛ «اقسام مناظره و گفت‌وگو»، «ضرورت گفت‌وگو و مناظره»، «اهمیت گفت‌وگو (حوار)»، «فقه ارزشیابی در گفت‌وگو»، «آداب گفت‌وگو»، «آفات گفت‌وگو»، «گفت‌وگو زمینه ساز وحدت»، «تاثیر گفت‌وگو در تقریب مذاهب اسلامی»، «مناظرات بین ادیان»، «استقبال اسلام از گفت‌وگوهای میان ادیان» و «شیوه‌های تبلیغ از دیدگاه قرآن و رسول اکرم» از سرفصل‌های مهم بخش نخست کتاب است.
نویسنده در فصل «آداب گفت‌وگو» 38 مورد را از منابع استخراج کرده است که برخی از آنها به این شرح است: «نگاه کردن به سخن نه گوینده آن»، «شروع از نقاط مشترک»، «پرداختن به مسائل مهم»، «یاری جویی از حقیقت و تسلیم در برابر آن»، «گوش فرا دادن به سخنان مخالف»، «عدم اتهام بر نیت افراد»، «فرصت دادن به طرف مقابل»، «خودداری و داشتن صبر و آرامش»، «رعایت اخلاق اسلامی نسبت به یکدیگر»، «مشخص شدن محدوده بحث»، «عدم اکتفا به نقلیات دیگران» و «رجوع به منابع دسته اول».
در بخش دوم کتاب نیز «خصوصیات کلی حاکم بر گفت‌وگوهای قرآنی»، «تنوع اسلوب گفت‌وگو در قرآن» و «برخی از گفت‌وگوهای قرآنی» توضیح و شرح شده‌اند. نویسنده در تنوع اسلوب گفت‌وگو به بیان این پنج مورد پرداخته است: «گفت‌وگو با کافران منکر معاد»، «گفت‌وگو با اهل کتاب»، «گفت‌وگو با منافقان»، «گفت‌وگو با ملحدان» و «گفت‌وگو با گناهکاران مسلمان».
فصل مناظرات قرآنی نیز خود دو قسمت دارد: «مناظرات خدا» و «مناظره‌های پیامبران». مناظره خدا با شیطان، مناظره خدا با فرشتگان و مناظره‌های پیامبرانی چون نوح(ع)، هود(ع)، صالح(ع)، شعیب(ع) و ابراهیم(ع) با قوم و بستگان خود درج شده و در پایان هر مناظره نیز تحلیل آن با توجه به دستاوردهای علم گفت‌وگو در دوران جدید، ارائه شده است.
در بخش انتهایی کتاب نیز شیوه‌های مناظره و گفت‌وگو از دیدگاه پیامبر و ائمه معصومین(ع) درج و از هرکدام از ائمه نیز مناظره‌هایی به همراه تحلیل آنها به مخاطبان ارائه شده است. سیره پیامبر در گفت‌وگو از نکات جذاب این بخش است. نویسنده با توجه به مناظره‌های پیامبر این نکات را از روش گفت‌وگویی پیامبر استخراج کرده است: «مدارا و نرم خویی»، «حلم و صبر»، «حسن استماع»، «مقابله به مثل نکردن در اسائه ادب» و «عدل و انصاف».
از میان مناظره‌های روایت شده در این بخش نیز می‌توان به این موارد اشاره کرد: «مناظره پیامبر با نصارا»، «مناظره پیامبر با پیروان ادیان»، «مناظره‌های امام علی(ع) با ابوبکر و عمر بن خطاب»، «مناظره حضرت زهرا»، «مناظره امام حسن» و مناظره‌هایی از دیگر امامان تا مناظره حضرت ولیعصر(عج).
نویسنده در بخشی از پیشگفتار خود بر این کتاب می‌نویسد: «اسلام بیش از هر دینی به «گفت‌وگو» به عنوان اصلی جهت آگاه سازی مردم از حقایق هستی و آشنا ساختن آنان با روش تکاملی خود و دستیابی به آیین و روش برتر پافشاری کرده است. بزرگترین معجزه پیامبر خاتم برای آشنا ساختن مردم با حقیقت تعالیم اسلامی کلام است. کلام، بر به کارگیری فراوان گفت‌وگو در آگاه سازی مردم با حقایق در عصر رسالت خاتم دلالت می‌کند… گفت‌وگوها و مناظرات انبیا، به خصوص پیامبر اسلام(ص) و اهل بیت او و دستوراتی را که در این باره داده‌اند، می‌تواند نقش مهمی در راستای گفت‌وگوی صحیح افراد داشته باشد.»