معنویت، سنگ بنای گفت‌وگوی ادیان است
تاکید سخنرانانِ نخستین دور گفت‌وگوی دینی اسلام و هندوئیزم بر مشترکات
سخنرانان در نخستین دور گفت‌وگوی دینی اسلام و هندوئیزم اعلام کردند که معنویت، وجه مشترک همه ادیان، سنگ بنای گفت‌وگو میان آنهاست.
به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی کانون گفت‌وگو، نخستين دور گفت‌وگوی دینی اسلام و هندوئیزم با موضوع «معنویت در اسلام و هندوئیزم» سوم و چهارم آبان ماه ۱۳۹۶ برگزار شد.
در این دور گفت‌وگو ابوذر ابراهيمی تركمان، رييس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، حجت‌الاسلام‌والمسلمین محسن قمی، معاون ارتباطات بين‌الملل دفتر مقام معظم رهبری، حسن بلخاری، رييس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی ایران، حجج اسلام شمس‌الله مریجی، رييس پژوهشگاه باقرالعلوم (ع)، حمید پارسانیا، عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی، احمد مبلغی، عضو مجلس خبرگان رهبری و رييس مركز تحقيقات اسلامی مجلس شورای اسلامی، محمدجواد صاحبی، رييس شورای علمی دين پژوهان ايران، مرتضی صبوری، معاون مركز گفت‌وگوی اديان و تمدن‌های سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، غلامرضا انصاری، سفير و علی دهگاهی، رايزن فرهنگی ايران در هند، اس آر بهات، رییس شورای تحقیقات فلسفی هند و شخصیت‌های فرهنگی، مذهبی و اندیشمندان ایرانی و هندی حضور داشتند و برنامه با پیام نخست‌وزیر هند، نارندرا مودی در محل مرکز بین‌المللی هند آغاز شد.
اين دور از گفت‌وگوهای دينی به همت رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در دهلی‌نو و با همكاری شورای تحقیقات فلسفی هند و مرکز گفت‌وگوهای ادیان و تمدن‌های سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی و مشارکت بنیاد هند، در محل مرکز بین‌المللی هند با ارايه ۱۴ مقاله از سوی اندیشمندان و علمای دینی و مذهبی ایرانی و هندی به مدت دو روز برپا شد. دور بعدی این گفت‌وگوها در سال ۱۳۹۸ در تهران برگزار می‌شود.
چکیده‌ای از سخنرانی‌های نخستین دور گفت‌وگوی دینی اسلام و هندوئیزم را در جدول زیر می‌خوانید.
| سخنرانان | چکیده سخنرانی |
| ابوذر ابراهیمی‌ترکمان | *امروز معنویت مانند دارو نیست که فقط برای بیماران ضرورت داشته باشد؛ بلکه مانند غذاست که برای هر بشری ضرورت دارد و یکایک انسان‌ها به معنویت نیازمند هستند. *در زبان عربی و فرهنگ اسلامی، تمام واژگانی که برای بیان دین به کار رفته است همه به معنی راه است؛ واژگانی همچون مذهب، طریقت، شریعت، مسلک و حتی خود واژه دین به معنی راه است. در پس معنای این واژه‌ها، هم به مسیر و هم به حرکت توجه شده است و نمی‌توان با سکون و متوقف شدن به هدف رسید. *اگر آموزش‌های معنوی در جهان امروز به اعتقاد نيانجامد و اعتقاد نيز به عمل منجر نشود، وضعيت هماني خواهد بود كه امروز در جهان است. امروز متأسفانه در بين پيروان يک دين كه در اصول، آموزش‌های يكسانی را ديده‌اند، يكی به سمت افراط‌گرايی و خشونت سوق پيدا می‌كند و ديگری به سوی صلح و محبت و عشق. در حقيقت غفلت، سبب اصلی این همه کژروی در عالم است. از یک سو غفلت و از سوی دیگر بی‌خردی و جهالت دست به دست هم داده‌اند تا انسان را با سرعت بیشتری از معنویت دور کند. |
| محسن قمی | * در هر گفت‌وگویی، گام نخست یافتن وجوه مشترک است و آشکارترین وجه مشترک همه ادیان «معنویت» است. عنویت گمشده انسانی در پهنه گیتی است که زمان و مکان نمی شناسد. توجه به معنویت و مؤلفه‌های آن گرچه نیاز فطری بشر است؛ اما بشر معاصر در شرایطی به سر می‌برد که بیش از هر زمان ديگری به آن احساس نیاز می‌کند و اين نياز، دلايل متعدد سه‌گانه‌ای دارد. *عميقاً بر اين باورم كه اسلام و هندوئيزم عليرغم برخی اختلافات در مبانی و رويكردها از ظرفيت ذاتی و لازم برای جلب توجه بشريت به معنويت برخوردار هستند و می‌توانند با تعامل مناسب در حل بسياری از مشكلات فراروی بشر ايفای نقش كنند. *قرابت‌های فراوان ميان قرآن و اوپانيشادها كه به تعبير دانشمند بزرگ شيعه علامه طباطبايی، بسياری از موارد آن با توحيد ناب قرآنی همسو است، زمينه همكاری مشترک میان اندیشمندان مسلمان و هندو را بيش از پيش فراهم خواهند كرد. |
| نارندرا مودی | *هند و ایران روابط دیرینه و پیوند مستحکمی را در طول تاریخ به نمایش گذاشته‌اند. قرن‌ها ملت‌های ما دوستان ویژه‌ای با هم بوده‌اند. بدین سبب، شایسته است که چنین گفت‌وگوی بین دینی توسط موسسات هر دو کشور تدارک دیده می‌شود. *عنوان کنفرانس و گفت‌وگوی دينی قطعا موجب گسترش بیشتر پیام صلح و همدلی جهانی خواهد بود. اطمینان دارم این رخداد، بستری شایسته را برای گفت‌وگوها و مباحثات سودمند، فراهم نموده و فرصت مغتنمی را برای شرکت‌کنندگان بدست خواهد داد تا از جمع فرهیختگان علمی و رهبران دینی کسب فیض نمایند. |
| حسن بلخاری | *سراسر سرودهای بهگودگیتا، معنویت است و پارسایی. سیر از جهل به دانایی، دانایی به فرزانگی و فرزانگی به حکمت. حکمتی متعالی که نتیجه‌اش آراسته‌شدن نفس است به متعالی‌ترین صفات. تمامی این صفات در آموزه‌های اسلامی مورد تأکید است؛ برای نمونه فقدان بیم و ترس که در قرآن تحت عنوان «لاخوف» از آن یاد می‌شود. صفت مؤمنان و نیکوکارانی که خود را با تمام وجود به خدا تسلیم كرده و نیکوکاری می‌کنند. مزد چنین کسانی با خداوند است و بیم و هراسی بر آنها نیست و غمگین نخواهند بود. *فطرتی که توسط خداوند در وجود هر انسانی سرشته شده است نهایت در هر کجای عالم که باشد او را به سوی حقیقت خویش رهسپار می‌کند و این دقیقاً به دلیل وجود فطرت الهی در نهاد انسان‌هاست. |
| احمد مبلغی | *شناسایی عناصر فکری و سلوکی مشترک بین ادیان، تلاشی زیربنایی است که زمینه‌های گفت‌وگوهای معنادار و جدی را بین اتباع ادیان پدید، و بسترهای همگرایی، معنویت گرایی و نیکوگرایی را بین آنان در فضای عام جهانی فراهم می‌آورد. *بین «ادیان توحیدی و ابراهیمی» اندیشه‌های مشترک وجود دارد. این وجوه مشترک بین هندوئیسم و اسلام نیز جریان دارد. نه تنها بین این دو دین، مشترکاتی همچون: معنویت‌گرایی، خیرگرایی و مقوله‌هایی از این دست وجود دارد که فراتر، حتی این دو دین بر یک اندیشه پایه‌ای و مهم، یعنی «رویکرد به تعاملات بین ادیانی با هدف خیرگرایی» اتفاق و اشتراک دارند. *گاه برآمدن یک اندیشه به عنوان امر مشترک بین ادیان در گرو آن است که اندیشه در هر دو دین را با قطع نظر از ابعاد و پیرایه‌های اختصاصی گرد آمده پیرامون آن اندیشه تحلیل كنيم؛ نتیجه، این می‌شود که اصل اندیشه، مشترک است، هر چند در هر دین دارای ابعاد و اختصاصاتی گشته است. |
| حمید پارسانیا | *نگاه قدسی به هستی در قبال نگاه دنیوی و این جهانی است. در نگاه دنیوی زندگی دنیا در کانون جغرافیای هستی است و هر نوع واقعیت دیگری که، فراسوی هستی دنیوی باشد اگر انکار نشود، بی‌ارتباط با این عالم در نظر گرفته شده و یا آن که در حاشیه زندگی دنیوی و در خدمت آن دیده می‌شوند. در نگاه قدسی، هستی مقدس در کانون جغرافیای عالم است. هستی مقدس وجودی است که اوّلاً، ناقص نیست و ثانیاً، کمال ناقص نیز ندارد، یعنی کمالات او نیز نامحدود و بدون حد است. *جریان‌های مختلف معرفتی در جهان اسلام در توصیف هستی مقدس دیدگاه‌های مختلفی را ارايه داده‌اند و حکمت اسلامی نیز یک جریانی معرفتی است که در تاریخ اندیشه خود، نسبت به هستی مقدس دوره‌هایی را پشت سر گذارده است. تکوین حکمت اسلامی و تطورات تاریخی آن در تعامل با عواملی چند بوده است که مهم‌ترین اين عوامل عبارتند از: آیات قرآن کریم و احادیث، میراث عقلی جامعه بشری، مکاشفات عرفانی جهان اسلام و همچنين گفت و گوی مستمر با متکلمان. |
| شمس‌الله مریجی | *میان معنویت و مادیت، تناقض و تضادی وجود ندارد؛ بلکه آن دو لازم و ملزوم یکدیگرند. انسان، هم بعد مادی دارد و هم بعد معنوی، از این روی «معنویت» ضد «عقل» و یا «علم» نیست؛ بلکه معنویت هم‌نوا و هم‌آهنگ با «عقل» و «علم» است. *معنویت قرآنی بر عقلانیت استوار گشته تا بُنمایههای معنویتی را «عقل و خرد» تشکیل داده و هماره معناگرایی بر خردگرایی ابتناء یابد، زیرا اگر پشتوانه معنویت خرد نباشد در چالشهای روزگار و تضاد واقعیات زندگی تضعیف شده و عقبنشینی می‌كند، به همین دلیل است که احادیث اسلامی عقل دلیل و راهبر مؤمن دانسته و فضیلت انسان و برترین موهب بهرهرسانی سایر قوای انسان در پناه عقل معرفی شده است. *بیتردید، در روزگاری که بشر با همه وجودش درگیر سرگردانی و اضطرابهای پیچیده و فراوان است، معنویتی که مبنی و مؤلفه‌های آن را در قرآن بازخوانی شد، میتواند مرحمِ شفابخشِ انسانِ مدرن باشد. |