تفاوت با دیگران مانعی برای گفتوگو نیست
فاطمه صدرعاملی گفت: هيچ‌گاه نبايد از گفتوگو به اين بهانه كه طرف مقابل با ما فرق دارد قطع اميد كرد، بلكه بايد رفته رفته و به مرور با ايجاد شرايط با افراد به گفتوگو پرداخت.
به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی کانون گفتوگو؛ فاطمه صدر عاملی، عضو مؤسس كانون گفتوگو در مصاحبه با ایکنا در پاسخ به اين سوال كه «منظور از گفتوگو چیست؟» عنوان کرد: مقصود ما از گفتوگو امری فراتر از رد و بدل كردن اطلاعات است يعنی به وسيله گفتوگو می‌توانيم هم به افكار و نقاط مشترک و هم جويايی مشترک برسيم.
وی ادامه داد: منظور ما از گفتوگو رد و بدل كردن اطلاعات نيست بلكه با این امر شعورها به هم متصل می‌شوند چراکه حرف زدن معمولی را ربات‌ها هم انجام می‌دهند؛ در واقع گفتوگو همدلی ايجاد می‌کند و سعی در فهمیدن دیگران داریم، با گفتوگو از وضع مخاطب خود جویا می‌شویم و با ریشه‌های سخن خود و دیگری آشنا می‌شویم.
شرايط ده‌گانه گفتوگو
صدر عاملی با بيان اینکه قرآن كريم در پی هدایت انسان از طریق ارتباط بين انسان‌هاست؛ چنانچه در این رابطه رسول اكرم(ص) می‌فرمايند که برای تکمیل مكارم اخلاقی مبعوث شده‌ام، افزود: گفتوگو را باید یاد گرفت و لوازم و شرايطی كه بر اساس مطالعات ما می‌تواند زمینه تحول در انسان را فراهم کند از زمينه قرآنی نيز برخوردار است.
مدير كانون گفتوگو عنوان کرد: اولین مهارت گفتوگو داشتن آمادگی مستمر برای یادگیری هر دو طرف گفتوگو است؛ تا اين آمادگی برای يادگيری وجود نداشته باشد گفتوگو صورت نمی‌گیرد. دومين شرط گفتوگو گشودگی ذهن است، یعنی اذهانی كه با مسائل برخورد می‌کنند خود را قفل نكرده باشند و بگويند من نيازی به دانستن چيز جديدی ندارم و در اين خصوص آيه ۲۹ سوره مباركه الرحمن «كُلَّ يَوْمٍ هُوَ فِي شَأْنٍ» گوشزدی به همگان است كه هر روز می‌تواند روز جديد و تازه باشد.
وی افزود: سوم بر خويشتن خويش ناظر بودن است، در روند گفتوگو آگاهی از زمینه‌های فکری فراهم می‌شود. خداوند در آيه ۱۴ سوره مباركه اسرا می‌فرمايد «اقْرَأْ كِتَابَكَ كَفَى بِنَفْسِكَ الْيَوْمَ عَلَيْكَ حَسِيبًا»، به اين مفهوم كه خودت هستی كه می‌توانی كتاب خودت را بخوانی كه چه كارهايی از نيک و بد انجام دادی. چهارمين شرط اين است كه بايد برای انجام گفتوگو هميشه جويا و كنجكاو بود و ما در حديث داريم كه «ربّ زدني فيك تحيّرا» كه نشان‌دهنده اين است كه هميشه انسان بايد نسبت به محيط اطراف خود حيرت و كنجكاوی داشته باشد.
صدر عاملی گفت: اما از دل سخن گفتن و صداقت پنجمين شرط گفت‌وگوی واقعی است كه به اين مهم در تعاليم دين مبين اسلام توجه فراوانی شده است. در گفتوگو مقصود رها كردن دانسته و باورهای‌مان نيست بلکه دیدگاه خود را باید به‌طور سازنده و با توجه به علل به‌وجود آمدن آن نظر بیان و مطرح کنيم.
وی ادامه داد: هفتمين شرطی كه گفت‌وگوی واقعی را ممكن می‌كند اين است كه در گفتوگو بايد از عجله بپرهيزيم و بدون فكر و تأمل از پاسخ دادن‌های سریع و عکس‌العمل‌وار خودداری كنيم.
صدر عاملی گفت: احترام قائل بودن برای طرف مقابلی كه با ما گفتوگو می‌كند، هشتمين اسباب گفتوگو است يعنی در این جا منظور آن معنای ظاهری احترام نیست بلكه به خصوصيات وجودی طرف مقابل خود احترام بگذاريم و او را همان‌طور كه هست بپذيريم و به گفتوگو بنشينيم. احترام گذاشتن فراتر از تحمل کردن دگر بودگی دیگران است.
وی بيان كرد: نهمين شرط گفتوگو همدلی و مهربانی است كه در اين خصوص خداوند به پيامبر اسلام(ص) می‌فرمايد كه اگر مهربان نبودی مردم از اطرافت پراكنده می‌شدند و دهمين شرط كه خيلی مهم است، خوب گوش دادن و خوب شنيدن است و بايد زمانی كه مخاطب با ما حرف می‌‌زند دقيق به او گوش فرا دهيم تا بتوانيم به گفتوگو برسيم. مجموع اين ۱۰ شرط گفت‌وگوی واقعی را به‌وجود می‌آورد.
دنيای امروز؛ نیازمند گفتوگو
خواهرزاده امام موسی صدر در پاسخ به اينكه با چه كسانی بايد گفتوگو كرد، گفت: هيچ‌گاه نبايد از گفتوگو به اين بهانه كه طرف مقابل با ما فرق دارد قطع اميد كرد بلكه بايد رفته رفته و به مرور با ايجاد شرايط با افراد به گفتوگو پرداخت.
وی ادامه داد: در جهان كنونی و عصر دنيای اطلاعات و اينترنت با برداشته شدن مرزها، افكار مختلف در كنار هم قرار گرفته و زندگی می‌كنند و مهم اين است كه بتوانيم بدون جدل و مناقشه با هم همزيستی داشته باشيم و لزومی ندارد تنها با اشخاصی كه مثل خودمان فكر می‌كنند و با ما ريشه‌های فكری يكی دارند تعامل داشته باشيم؛ ما در دنيای امروزی كه صاحبان افکار مختلف در کنار هم قرار گرفته‌اند زندگی می‌كنيم، لذا دنيای امروز به گفتوگو نيازمند است و اگر گفتوگو نباشد به جنگ و جدال كشيده می‌شود.
برای ياد گرفتن گفتوگو نبايد تنها به بیان ارزش‌ها و شرايط گفتوگو اکتفا كرد
صدر عاملی اظهار كرد: برای ياد گرفتن گفتوگو تنها به بیان ارزش‌ها و شرايط گفتوگو نمی‌توان اکتفا كرد؛ ما براي رسيدن به اين مهم با ايجاد كانون گفتوگو و برگزاری كارگاه‌ها سعی بر آن داريم تحول در رفتار گفت‌وگویی افراد به‌وجود آوریم. از این رو به یادگیری کارگاهی رو آورده‌ایم که در آن ذهن، احساسات، خاطرات و ارزش‌های افراد را با موضوع مورد گفتوگو درگير كنيم و اين زمينه‌ای را به‌وجود می‌آورد كه فرد شركت‌كننده متوجه می‌شود كه مثلا خوب و دقيق به حرف مخاطبش گوش نمي‌دهد و يا همدلی لازم را ندارد و درصدد برطرف كردن ضعف‌هايی از اين دست بر می‌آید.
وی افزود: از ابزارهای نوين امروز مانند اينترنت و كتاب می‌توان بهره برد و در بستر آن در جهت ياد دادن و آموزش گفتوگو استفاده كرد و همين‌طور هريک از افراد جامعه نيز می‌توانند با تشكيل گروه‌هايی مثلا در سطح محلات و فرهنگ‌سراها در جهت حل مشكلات و مسائل آن محله با رعايت شرايط لازم به گفتوگو و تبادل نظر پرداخته و از اين حيث فرهنگ گفتوگو توسعه و اشاعه پيدا می‌كند.
سرنوشت همه انسان‌ها به هم وابسته است
وی در پاسخ به اينكه آيا در جهت نيل به فرهنگ گفتوگو در جامعه نياز به الگو و الگوسازی داريم، گفت: در توسعه فرهنگ گفتوگو، سیستم و ساختار مهم است. سرنوشت انسان‌ها به هم گره خورده است، هركس ذره‌ای خير و شر انجام دهد نتيجه آن را می‌بيند؛ می‌توان اين طور برداشت كرد كه همه می‌توانند در مسير گفتوگو حركت كرده و آن را عملی كنند همچون وجود چهره‌های شاخص همانند امام موسی صدر كه تعاليم ايشان بسيار آموزنده بوده و تجربه بسيار موفقی در امر گفتوگو در لبنان داشتند.
صدر عاملی در پاسخ به اينكه به چه ميزان می‌توان به گفتوگو در حل مشكلات عديده‌ای كه جهان امروز با آن روبه‌روست اميد داشت، گفت: برای حل مشكلات بايد از قدم‌های كوچک شروع كرد و اميد داشت كه ممكن است افراد رفته رفته تحت تأثير قرار بگيرند و متوجه شوند بسياری از اختلافاتی كه وجود دارد صرفا براساس سوء تفاهمات بی‌مورد بوده است و بنا را بر تلاش برای فهم متقابل بگذارند.
وی ادامه داد: برای عبرت دیگران می‌توان كارهای موفقيت‌آميزی كه به وسيله گفتوگو انجام گرفته است را برجسته و معرفی كنيم؛ باید توجه داشت تا زمانی كه در جامعه نارسايی در گفتوگو داريم و هر کس روی حرف خود می‌ایستد گفتوگو صورت نمی‌گیرد و هوش جمعی ايجاد نمی‌شود و در این راه به تلاش مستمر نیاز داریم.
مدیر کانون گفتوگو اظهار كرد: تلاش برای رعایت ارزش‌های اخلاقی گفتوگو و تعامل واقعی، در نهايت گروه را به هوش جمعی و خلاقیت رهنمون می‌کند و به مصداق آيه ۶۹ سوره مباركه عنكبوت كه خداوند می‌فرمايد «وَالَّذينَ جاهَدوا فينا لَنَهدِيَنَّهُم سُبُلَنا» راه گفتوگو هر چه طولانی و پر پیچ و خم باشد باز خلاقيت به‌وجود می‌آيد و هوش جمعی حاصل می‌شود، به این معنا که دست خداوند چنین تلاشی را حمایت می‌کند.
صدر عاملی با اشاره به اينكه در كارگاه‌های گفتوگو كه این كانون به‌عنوان زيرمجموعه مؤسسه امام موسی صدر برگزار می‌كند اقشار مختلف جامعه بدون در نظر گرفتن سطح تحصيلات و جايگاه اجتماعی شركت می‌كنند، بيان كرد: متد و روش اين كارگاه‌ها بر اساس يافته‌های دانشمندان علوم انسانی است؛ ما در كانون محتوای اين كارگاه‌ها را با آموزه‌های اسلامی و ايرانی كه داريم پر می‌كنيم.
ارزش‌های فرهنگی ما متناسب با روند تحولات جامعه بازسازی نشده است
عضو هيئت مديره كانون گفتوگو در پاسخ به اينكه چرا گاها احساس می‌كنيم روحيه گفتوگو از طرف افراد جامعه ما با عنايت به ارزش‌های دينی و سنتی مستحكمی كه دارند كم‌تر مورد توجه قرار می‌گيرد، اظهار كرد: متأسفانه ارزش‌های ما متناسب با روند تحولات جامعه بازسازی نشده است و نتوانسته‌ايم اين مفاهيم و ارزش‌های بزرگی كه داريم را با مقتضيات زمان به روز و بازسازی كنيم و به‌صورت مهارت عرضه کنیم. در این صورت است كه نقش آنها با وضعییت کاربردی و ملموس جامعه کمرنگ می‌شود.
همه كارها را بايد به نيت «قربة الی الله» انجام داد
صدر عاملی در پاسخ به اينكه نقش جامعه قرآنی كشور را در بسط فرهنگ گفتوگو چگونه ارزيابی می‌كند، بيان کرد: جامعه قرآنی ما بايد ارزش‌های فرهنگی را با حفظ محتوا به‌صورت مهارت‌هایی که در جامعه قابل اجرا است، تعریف کند.
وی ادامه داد: در اين خصوص بايد زمينه تجربه كردن را فراهم آورد و محيط‌‌هايی را به‌وجود آورد كه افراد با توجه به اصول قرآنی و تعامل گفتوگو محوری به‌طور جمعی در مورد حل مشكلات جامعه هم‌فکری کنند و در صدد پیدا کردن راه حل باشند، چراكه فقط حرف زدن بی‌فايده است.
مدير كانون گفتوگو افزود: ما در اسلام اين اصل مهم را داريم كه بايد كارها را به نيت «قربة الی الله» انجام داد يعنی اگر می‌خواهيم موضوعی را بررسی و حل كنيم فقط حل آن موضوع مهم باشد نه ا ينكه فقط دفاع کردن از موضع و نظر من مهم باشد و اگر محور توجه، حل و بررسی آن موضوع باشد به صورت تمرینی برای نیت محور بودن در کارها در می‌آید و نه خود محور بودن كه در نهايت به خدا محوریت در کارها نزدیک می‌شویم.
وی اظهار كرد: برای رسيدن به اين نقطه بايد از خود گذشتگی، ايثار و احترام را در تعامل رعایت کرد. عمل به ارزش‌ها و بازسازی ارزش‌ها متناسب با مقتضیات زمان جز در تجربه و تعامل و گفتوگو با یکدیگر دست‌يافتنی نيست.
صدر عاملی در پايان گفت: روز گفتوگو كه در تقويم ما گنجانده شده اين ظرفيت را در سطح جامعه به‌وجود آورده كه مردم حتی برای یک روز هم كه شده به آن فكر كنند و متوجه شوند كه كارهای سخت را هم می‌شود با گفتوگو به سرانجام رساند.