دمی تعلیق

_{نوشتۀ مریم خسروجردی راهنمای کانون گفتگو}

حوزۀ عمومی، یا به قول فرنگی‌ها Public Sphere، یا به زبان شیرین پارسی، سپهر عمومی، گستره‌ای همگانی است که مردم یک جامعه می‌توانند در آن به سخن آیند و سخنِ دیگری، حتی‌الامکان به آن شکل و شیوه‌ای که هست، بشنوند و در مفاهمه با هم به امور عمومی توجه کنند. در سپهر عمومی افراد در وضعیتی آزاد، دور از تحمیل‌ها و اجبارها، امر عمومی را مورد بحث و نظریات یکدیگر را مورد ارزیابی قرار می‌دهند و بدین وسیله، امکان رسیدن به یک توافق گروهی واقعی را به حداکثر می‌رسانند. سپهر عمومی باید صاف باشد و آفتابی باشد و ابر، جز پاره‌هایی پنبه‌گون که آراستگی و زیبایی و سایه‌هایی دل‌انگیز می‌آفرینند، در آن نباشد؛ تا بتواند روح‌فزا و گره‌گشا باشد.

انسان، هم گشاینده سپهر عمومی است و هم خود گوهر اصلیِ آن. هم مبدا آن است و هم مقصد و مقصود آن و هم حامل و پاسدار و بهره‌بردارِ آن.

کانون گفت‌و‌گو، قریب به دو دهه قبل، به سانِ پیش‌گویانِ آب و هوا، پاره‌ابرهای خاکستری را در سپهرِ عمومیِ آن زمان و بعد از آنِ ایران دید و برای آن تدبیری اندیشید: بازآفرینی مهارت‌های گفت‌و‌گو.

در آن سال‌ها، گروهی از صاحب‌نظران و دلسوزان فرهنگ و اندیشه دور هم جمع شدند و بر یکی از مهم‌ترین دغدغه‌ها و آسیب‌های اجتماعی و سیاسی ایران یعنی فقر گفت‌وگو و جای خالی آن تمرکز و همفکری کردند و برای گفت‌وگویی سازنده و بالنده به مهارت‌ها و قواعد ساده‌ای رسیدند که در عین سادگی حلقۀ گمشدۀ گفت‌وگوهای اجتماعی و سیاسی و حتی خانوادگی است. از همان آغاز، ما در کانون گفت وگو رویکردی اجرایی داشتیم و بر درِ سازمان ها و مراکز و مدارس کوفتیم و دغدغۀ خود را مطرح کردیم، اما تعداد اندکی در را بر ما گشودند و  بسیاری، کالا و محصول و سخن ما را لوکس و مدرن و نامتناسب دانستند و خود را بی نیاز به این مهم.

اما امروز…

امروز که آن ابرهای دور به بالای سر رسیده اند و سپهرِ شهر و خیابان و دانشگاه را به تصرف در آورده‌اند؛ بیش از پیش، جای خالی گفت‌وگو و پرسشگری، شنیدن و گوش فرادادن، سخن از دل گفتن و احترام و همدلی، احساس می‌شود. حرفی برای گفتن هست؛ ولی گوشی برای شنیدن؟ اندک. حرف‌‌ها به فریاد تبدیل شده و به جای گفت‌وگو تنش به خیابان‌های شهرها کشیده شده است و جای خردجمعی برای گذر از بحران را خشم و خشونت گرفته است.

لکن، همچنان، به گفتۀ سید موسی صدر، «راهی جز گفت‌وگو نیست». راهی جز پذیرش و احترام به دیگری نیست. راهی جز گشودگی ذهن برای پذیرفتن تفاوت‌ها نیست. زمان تک صدایی و کلام آخر نیست. باید پذیرفت که تنها نیمی از حقیقت نزد ماست و نیمِ دیگر، نزد دیگری. باید پذیرفت که در درون یک خانواده، حقِ مطلق و باطلِ محض نیست. باید گوش‌ها را بر افکار و دیدگاه های مختلف و مخالف گشود؛ تا زندگی و شناخت حقیقت در یک ارتباط دوسویه جان گیرد؛ ارتباطی که در آن دیگری تحمل نمی شود، بلکه با او تعامل می شود، تعامل برای حل مشکلات و روبه‌رویی با چالش‌ها. این‌گونه است که به سمت گفت‌وگویی برد- برد و رضایت بخش حرکت خواهیم کرد.

در وضعیت حساس که در آن به سر می بریم، گفت‌وگوی سازنده راه حل مسئله و بحران است. جامعه اکنون نیازمند حل بحران، همدلی و هم‌صدایی است. نیازمند دمی تعلیق است. زمان خوب سخن گفتن و سخن خوب گفتن است. سخنی که هم مضمون و هم لحن آن در تعارض با احترام به دیگری نباشد.