راهی برای از بین بردن شکاف میان نظر و عمل به گفت‌وگو/ بخش اول
نوشته‌ای از فاطمه صدرعاملی، عضو هیئت مدیره کانون گفت‌وگو
بسیار جای خوشبختی است که این روزها در جامعه از اهمیت گفت‌وگو سخن می‌رود. مردم، نهادها، مسئولان، ارگان‌ها و موسسات فرهنگی رویکرد به گفت‌وگو را برای بررسی موضوعات و مسائل اجتماعی مثبت ارزیابی می‌کنند و دیگران را به آن دعوت می‌کنند.
تیترهایی مانند لزوم برگزاری گفت‌وگوهای مردمی، گفت‌وگو در خانواده، گفت‌وگو بین نسل‌ها، گفت‌وگو و مشارکت اجتماعی، گفت‌وگوهای فرهنگی، گفت‌وگو و اخلاق و کلیپ‌های متنوع نشان از این رویکرد دارد. اگر این رویکرد جدی گرفته شود و به عمق آن پرداخته شود و به مرحله عمل برسد و در حد نظر باقی نماند، افق روشنی را برای پیشرفت جامعه و توسعه فرهنگی آن نوید می‌دهد.
به شرط آن که اول باورمان شود ریشه بسیاری از آشفتگی‌ها، سوءتفاهمات، تک‌روی‌ها و خود محوری‌ها، مشاجرات و «شکاف بین عمل و اخلاق» در فقدان گفت‌وگوی واقعی است و دوم بپذیریم، گفت‌وگو مهارت‌ها و لوازم و شریطی دارد که باید آن را یاد گرفت. می‌توان امیدوار بود که در روند یادگیری آن نارسایی‌ها شناخته و کنار گشته شود و لایه‌ها و غبارهایی که بسته به شرایط اجتماعی و به مرور ایام گفت‌وگو را از معنا تهی کرده است، کنار زده شود و معنای انسان‌ساز گفت‌وگو نمایان شود و همدلی و همبستگی به جامعه بازگردد.
استاد مصطفی ملکیان در سخنرانی خود در نشست معرفی پروژه «تیم ملی ایران» که ۲۷ اردیبهشت‌ماه امسال در «موسسه ماهان» برگزار شد، گفت: «صرف مطلع شدن از رای اخلاقی باعث نمی‌شود ما به آن عمل کنیم. شکاف بین عمل اخلاقی و نظر اخلاقی وجود دارد.» به بیان دیگر می‌توان گفت که در مورد مبحث گفت‌وگو نیز میان با اطلاع شدن از ضرورت گفت‌وگو و عمل به گفت‌وگو تفاوت وجود دارد.
چگونه می‌شود برای برطرف‌کردن این شکاف تلاش کرد؟
کانون گفت‌وگو افتخار دارد که طی سال‌های متمادی با استفاده از متد مناسب و عرضه آن در کارگاه‌های گفت‌وگو یکی از راه‌های از بین بردن شکاف بین نظر و عمل و یادگیری گفت‌وگو را معرفی کرده و نتایج مطلوبی نیز به دست آورده است. از این رو برآنیم تاجایی که کلام اجازه می‌دهد چگونگی این نوع رهیافت را معرفی کنیم.
در مورد هدف و چگونگی کارگاه‌ها و یادگیری گفت‌وگو مطالبی در سایت کانون درج شده است و در اینجا می‌خواهیم که طی چند نوشته از بعضی از عناصر کارگاه‌های گفت‌وگو سخن بگوییم.
گفت‌وگو و اخلاق گفت‌وگو نیاز به لوازم و شرایط و مهارت‌هایی دارد که در صورت متصف شدن به آنها، گفت‌وگو معنای خود را پیدا می‌کند. مهارت‌ها و لوازم و شرایط گفت‌وگو را می‌توان مانند هر گونه اخلاق دیگری یادگرفت. مهارت‌های گفت‌وگو مبتنی بر تجربیات علمی‌اند اگرچه ساده بیان می‌شود. تلاش برای ملزم شدن به این مهارت‌ها روند پویایی کارگاه‌هاست.
اما تجربیات علمی نشان داده که مهارت را نمی‌توان با آموزش کلاسیک یاد گرفت. آموزش کلاسیک یک طرفه از طرف معلم بیان می‌شود و تنها بر ذهن انسان تاثیر می‌گذارد. شرایطی لازم است که در امر یادگیری مهارت، همه ابعاد وجود انسان تحت تاثیر قرار گیرد و زمینه‌ای فراهم شود که افراد خود موضوع و نیاز گفت‌وگو به مهارت‌ها را لمس کنند. در امر یادگیری کارگاهی یاددهنده و یادگیرنده باهم در تعامل هستند. همچنین همه شرکت کنندگان با هم در ارتباطند. فضایی ایجاد می‌شود که همه در کارگاه یاددهنده هستند.
یادگیری در این فضا چگونه ایجاد می‌شود؟ با فعالیت‌هایی که مبتنی بر تجربیات علمی هستند. با ایفای نقش با کارهای هنری مانند نقاشی، موسیقی، داستان، فعالیت‌های حرکتی و …
در نوشته بعدی ابتدا همه مهارت‌های گفت‌وگو را نام می‌بریم و سپس هر بار یکی از آنها را توضیح می‌دهیم.