شناخت مخاطبان از مفهوم گفت‌وگو اندک است
سی‌ویکمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، با تمام نکات مثبت و نقاط ضعفش در اردیبهشت ماه برگزار شد. نمایشگاهی که فرصت مناسبی را برای تعامل و هم‌اندیشی میان عامه مردم و اهل کتاب و کتابخوانی برقرار می‌کند. بسیاری از مفاهیم اجتماعی و نکات ابتدایی برای آموزش‌های جامعه‌شناختی نیز از طریق همین تعاملات به مردم انتقال پیدا می‌کند.
کانون گفت‌وگو نیز مانند چند سال گذشته همراه با غرفه موسسه فرهنگی تحقیقاتی امام موسی صدر در نمایشگاه کتاب امسال حضور داشت. راهنماهای کانون گفت‌وگو نیز در این فرصت ضمن حضور در نمایشگاه با مخاطبان به تبادل نظر پرداختند و فعالیت‌های کانون را برای آنها معرفی کردند.
آشنایی اندک مخاطبان با مفاهیم گفت‌وگو
یکی از مهم‌ترین نکاتی که راهنماهای کانون درباره تجربه حضور در نمایشگاه کتاب گفتند، نبود شناخت کافی از مفهوم گفت‌وگو و در ادامه کارگاه‌های گفت‌وگو در میان مخاطبان بود. مخاطبانی که اغلب آنها پس از آشنایی با برنامه‌های کانون گفت‌وگو متقاضی شرکت در کارگاه‌ها بویژه کارگاه‌های بازآفرینی مهارت‌های گفت‌وگو شدند.
مریم پاشاروش از راهنماهای کانون گفت‌وگو در این باره می‌گوید: «متاسفانه بسیاری از مراجعه کنندگان کانون و فعالیت آن را نمی‌شناختند. با آنها وارد گفت‌وگو شدم. در دقایق نخستین گمان داشتند که کانون کارگاه‌های فن‌بیان برگزار می‌کند، اما پس از معرفی مختصری که از فعالیت‌های کانون به آنها ارائه کردم، علاقه‌مند شدند که در کارگاه‌ها شرکت کنند و شماره تماس خود را نوشتند تا زمان برگزاری کارگاه‌ها را به آنها اطلاع دهیم.»
مینا باقری نیز در این باره می‌گوید: «در گفت‌وگوهایم با مخاطبان متوجه شدم که تلقی آنها از کارگاه‌های گفت‌وگو در واقع کرسی‌های آزاداندیشی بود و کمتر با گفت‌وگو و مفاهیم آن آشنایی داشتند. این نکته نشان دهنده آن است که کانون گفت‌وگو در زمینه تبلیغات و آشنایی هرچه بیشتر مخاطبان با مفهوم «گفت‌وگو» باید بیشتر کار کند. ای کاش غرفه‌ای هم در نمایشگاه بود که همه کتاب‌های گفت‌وگویی منتشر شده را در یک جا تجمیع و به مخاطبان معرفی می کرد.»
اعظم میرغفاری نیز درباره تجربه صحبت با مخاطبان نمایشگاه می‌گوید: «بسیاری از مخاطبان نه با گفت‌وگو آشنا بودند نه با فعالیت‌های کانون گفت‌وگو. پس از مختصری بحث و گفت‌وگو با این طیف همگی برای حضور در کارگاه‌های کانون ابراز علاقه می‌کردند. متوجه شدم که برنامه‌های کانون برای این مخاطبان جذابیت دارد و همگی از اینکه تاکنون با کانون گفت‌وگو آشنا نشده بودند، ابراز تاسف کردند. البته برخی از مراجعه کنندگان نیز با کانون آشنایی داشته و در کارگاه‌ها نیز شرکت کرده بودند.»
انتقاد از سیستم فروشگاهی نمایشگاه کتاب
عنوان نمایشگاه کتاب در ابتدا ذهن‌ها را به سمت فضایی گفت‌وگویی میان ناشران، مخاطبان، اهالی قلم و… می‌کشاند که متاسفانه این‌چنین نیست. نمایشگاه کتاب تهران بر خلاف نمایشگاه های مطرح کتاب در کشورهای دیگر، در اصل فروشگاهی بزرگ است که امکان گفت‌وگوهای سازنده میان اصحاب فکر و مخاطبان را می‌گیرد.
مریم پاشاروش درباره کیفیت گفت‌وگوهای خود با مخاطبان در این فضا این‌گونه توضیح می‌دهد: «سیستم فروشگاهی نمایشگاه باعث می‌شد تا ما مدت زمان کمی را برای معرفی کانون به هرکدام از مراجعه کنندگان داشته باشیم؛ چرا که مدت زمانی که هر مخاطب و مراجعه کننده می‌توانست به گفت‌وگوی با ما برای آشنایی با کانون اختصاص دهد، اندک بود.»
مینا باقری نیز در این باره می‌گوید: «امسال در نمایشگاه امکانات کمی برای معرفی کانون به مخاطبان داشتیم. بیشتر مخاطبان هم برای تامین و خرید کتاب‌های خود می‌آمدند و فرصت و انرژی آنها برای خرید کتاب اختصاص داشت و چندان زمانی برای گفت‌وگو با ما نداشتند یا نمی‌توانستند اختصاص دهند. با این اوصاف اما شور آنها برای آشنایی با گفت‌وگو و کانون بسیار بود. امیدوارم در سال آینده کانون بتواند حضور بیشتر و موثرتری در نمایشگاه کتاب داشته باشد.»
تجربه راهنماهای کانون از حضور در نمایشگاه کتاب تهران نشان می‌دهد که بیشتر مردم تشنه یادگیری گفت‌وگو و مفاهیم مرتبط با آن هستند، اما متاسفانه با راهکارهای آن آشنایی ندارند و در واقع «آموزش» حلقه مفقوده پروسه گفت‌وگو در جامعه امروز ایران است. درنتیجه اگر آموزش مفاهیم گفت‌وگو به صورت علمی و هدفمند صورت گیرد، جامعه ایران از آن استقبال شایانی خواهد کرد.
بررسی‌های جامعه‌شناختی نشان می‌دهد که ما ایرانیان نیازمند گفت‌وگو هستیم و گفت‌وگو بسیاری از نیازهای اجتماعی ما را رفع خواهد کرد. کانون گفت‌وگو امیدوار است که مسئولان فرهنگی کشور به این نیاز جامعه ایران توجه جدی نشان داده و در زمینه آموزش و ترویج گفت‌وگو، همیار کانون باشند.