گفت‌وگو راه حل موثری برای پیگیری بحران آب است/ بحران آب امنیتی نیست
به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی کانون گفت‌وگو، نشست کانون گفت‌وگو و اندیشکده تدبیر آب با عنوان «آب در مسیر بحران» عصر پنجشنبه چهارم آبان ۱۳۹۶ با حضور و سخنرانی انوش نوری اسفندیاری، دبیر اندیشکده تدبیر آب، سیده حورا صدر، عضو هیات مدیره کانون گفت‌وگو، آرزو عابدینی، کارشناس اندیشکده تدبیر آب و مینا باقری از راهنماهایان کانون گفت‌وگو در اندیشکده تدبیر آب برگزار شد.
در این نشست از تارنمای اینترنتی اندیشکده تدبیر آب نیز رونمایی شد و آرزو عابدینی به معرفی تفضیلی این پایگاه اینترنتی پرداخت. گزیده سخنان سخنرانان این نشست را در ادامه بخوانید.
سیده حورا صدر: کانون گفت‌وگو دغدغه مسائل کلان کشور را دارد
انگیزه کانون گفت‌وگو در این است که دغدغه‌های اندیشکده تدبیر آب و کانون‌های بحران آب را در دستور کار خود قرار دهد. سوال ما این است که با توجه به این نکته که کانون گفت‌وگو دغدغه مسائل کلان کشور را دارد، چه کاری می‌تواند برای ارتقای آگاهی مردم و مسئولان انجام دهد؟
کانون زمینه‌های گفت‌وگو را بین سطوح مختلف مردم ترویج می‌کند. کارگاه‌هایی برگزار کرده و کسانی را به عنوان راهنمای این کارگاه‌ها تربیت کرده است. راهنماهای کانون می‌توانند در سطوح والدین، مدارس و مسئولان کشوری ورود کرده و به فرهنگسازی در زمینه آب بپردازند و آگاهی‌ها را در زمینه بحران آب بالا ببرند.
در همین کارگاه‌ها می‌توان تمرین‌هایی را برای بالا رفتن سطح آگاهی‌ها نسبت به بحران آب، طراحی کرد. می‌توان از این کارگاه‌ها و جلسات تشکیل داد و اقشار مختلف جامعه را برای شرکت در آن ترغیب کرد تا خود مردم بتوانند در انتقال دانش و فرهنگ در این حوزه سهیم شوند. به عبارتی اگر شرکت‌کنندگان در کارگاه‌ها خوب آگاهی پیدا کنند، قطعا خودشان آن دانش را به اطرافیان انتقال خواهند داد. باید با برنامه‌ریزی دقیق و آگاهانه در این حوزه پیش رفت.
مینا باقری: «آب مجازی» اهمیت بسیار زیادی دارد
طبقه‌بندی فرهنگ‌های مربوط به مصرف آب، آگاهی از آب مجازی و درست مصرف کردن آب، امروزه اهیت بسیار بالایی دارد. موضوع آب مجازی امروزه یکی از دغدغه‌های اصلی فعالان عرصه تدبیر آب است. به عنوان مثال در این زمانه که با بحران آب دست‌وپنجه نرم می‌کنیم، برای تولید میوه‌ای مانند «هندوانه» آب بسیار زیادی مصرف می‌شود، اما عموم مردم در زمان مصرف این میوه، دورریز بسیاری دارند. شاید باید کشاورزان را نیز به طرف کشت جایگزین سوق داد، چرا که تولید این میوه بسیار بیش از مقدار مصرف است. کارگاه‌های گفت‌وگو در ایجاد فرهنگ استفاده درست از آب مجازی می‌تواند موفق عمل کند.
اندیشکده تدبیر آب موضوعات را در صورت واقعی خود به کانون گفت‌وگو ارائه بدهد تا کانون کارگاه‌های خود در این موضوع را بر مبنای اطلاعات و داده‌های واقعی طراحی و برای برپایی آنها برنامه‌ریزی کند.
انوش نوری اسفندیاری: بحران آب موضوعات گفت‌وگو محور زیادی دارد
قبل از گفت‌وگو نیاز به گسترده کردن دامنه اطلاعات لازم برای عموم در باره آب است. مسئله بحران آب و موضوعات گفت‌وگوی آب محورهای زیادی دارد و بستر مناسبی برای گفت‌وگوست: محورهای مربوط به شرایط ایجاد بحران در منابع آب، در پیامدها و در عوامل ایجاد بحران. اگر ما در این مسئله به دنبال راه‌حل‌ها می‌گردیم، طبیعتا اگر فقط به پیامدها مثل نشست زمین و… توجه کنیم، نمی‌توانیم عوامل اصلی ایجاد کننده بحران آب را تحت تاثیر قرار دهیم.
در مجموع سوال کلی این است که اگر میزان برداشت آب را بر جمعیت کشور تقسیم کنیم به یک نتیجه عجیب و غریب می‌رسیم و این نتیجه نشان می‌دهد که ما در زمره پربرداشت‌ترین کشورها از منابع آبی هستیم. چرا با وجودیکه سال‌هاست در خشکسالی هستیم این کار را انجام می‌دهیم؟
وقتی ما صحبت از گفت‌وگو درباره آب می‌کنیم، بخشی از آن به اطلاعات و دانش پیشینی ما نسبت به این موضوع باز می‌گردد. بخشی از اطلاعات ما مبهم و نامتقارن است و بخشی دیگر کلا غلط. گفت‌وگو می‌تواند دانش و اطلاعات صحیح ما در این موضوع را افزایش دهد.
در حوزه آب شهری رقم‌ها بسیار بالاست و به هیچ عنوان تجزیه و تحلیل نمی‌شود. آب شرب سهم کمی از مصارف شهری را بخود اختصاص می‌دهد. سهم عمده مربوط به سایر مصارف خانگی (مثل کولر)، فضای سبز و آب به حساب نیامده است. به عنوان مثال بیشتر شهرهای ایران برای آبیاری فضای سبزشان مستقیم به آب لوله شهری وصل هستند و چرایی این کار معلوم نیست، اما وقتی صحبت از آب شهری می‌شود مدام بحث آب شرب به میان می‌آید. مردم ایران اکنون نمی‌دانند که آب شرب درصد پایینی از مصرف آب شهری را به خود اختصاص می‌دهد. جدا کردن آب شرب از مصارف دیگر بسیار مهم است، اما متاسفانه اطلاعات و آمار دقیقی از چگونگی مصرف آب در حوزه‌های گوناگون وجود ندارد. حتی درباره کیفیت آب هم نمی‌توان صحبت دقیقی کرد، اما وضعیت کنونی به‌گونه‌ای است که کیفیت آب زیرزمینی در بسیاری از مناطق به جایی رسیده که دیگر نمی‌توان از آن برای تامین آب شرب استفاده کرد.
آیا «بحران آب» امنیتی است؟
حضور مردم و اجتماعی شدن آب، مقوله‌ای است که نبودنش به شدت حس می‌شود. تبلیغی که روی مصرف فردی آب می‌شود به هیچ عنوان پاسخگوی سوالات بزرگ نیست. عده‌ای بر این باورند که ما مدام نگوییم «بحران آب» داریم چرا که این موضوع امنیتی است و در فضای امنیتی نیز نمی‌توان صحبت از گفت‌وگو کرد، اما اگر نگوییم بحران آب داریم پس چگونه می‌توان مردم را بطور جدی متوجه این خطر بزرگ کرد؟
فرهنگ آب امری مغفول‌مانده است
چرا همبستگی با طبیعت در شهرها کم است؟ چرا برای شهری‌ها هدر رفت آب در اولویت نیست؟ این سوالات به عدم حس همبستگی باز می‌گردد. ما اگر می‌خواهیم برای ارتقای این شرایط کاری انجام دهیم، باید درکی از اولویت‌ها ی مسایل در ذهن شهروندان ایجاد کنیم. نشست زمین یکی از مشکلاتی است که در اثر بی‌توجهی به شرایط آب و برداشت‌های اضافه از منابع آبی زیرزمینی بوجود می‌آید و نشست زمین یعنی مرگ آن. این در صورتی است که بحث و جدل اصلی در رسانه‌ها دعوای سدسازی است. باید برای عموم شهروندان روشن کنیم که مهم‌ترین مشکل ما «آب زیرزمینی» است و گفت‌وگو برای اطلاع‌رسانی در این حوزه بسیار کارآیی دارد.
آشنایی با موضوع اب و ماهیت آن برای ثمربخشی به گفت‌وگوها اهمین بسیاری دارد و اندیشکده تدبیر آب می تواند نسبت به کسب دانش این موضوع و اطلاعات صحیح مساعدت کند. اندیشکده نشست‌هایی را با عنوان «آب، فرهنگ و گفت‌وگو» برگزار کرده بود که محتوای این نشست‌ها موجود است. با این اوصاف اما حجم کارهای انجام نشده و اطلاعات نادرست در این زمینه زیاد است و ما باید بتوانیم با کمک کانون گفت‌وگو به اصلاح این اطلاعات بپردازیم.
در بخش کشاورزی که هدررفت آب زیادی داریم، روستاییان و کشاورزان با مشکلات معیشتی بسیاری روبه‌رو هستند و نمی‌توان با این معضل بزرگ شوخی کرد. در دانش و اختیار وزارت نیرو هم نیست تا توسعه روستایی را به طرز صحیحی برنامه‌ریزی کند. چرا ما مدام فکر می‌کنیم که تولید در روستاها فقط باید از طریق کشاورزی باشد؟ برنامه‌های توسعه آنقدر غلط بود که ما را به بحران آب رساند. باید بتوان با مسئولین برنامه ریزی توسعه روستایی وکشاورزان ارتباط برقرار و با آنها گفت‌وگو کرد. باید مشاغل جایگزین را نیز به آنها پیشنهاد کرد. این نمی‌شود که آنها را مجبور کنیم که چه بکارند یا چه نکارند؟
مهاجرت گسترده یکی از پیامدهای بحران آب است. تولید محتوا و گفت‌وگو در کنار هم می‌توانند به آگاهی سازی و اطلاع‌رسانی در این زمینه کمک شایانی کنند. می‌توان از این طریق به بحث تغییر سبک زندگی هم رسید. تغییر سبک زندگی از موضوعات خوب اولیه ای است که بر میزان مصرف آب تاثیر می‌گذارد و می تواند در شروع کار دوره های کانون گفت و گو مورد توجه باشد.