چند روز پیش سؤالی در صفحۀ مجازی کانون گفتوگو منتشر شد، که به فکرم وا داشت:
«در این روزهایی که شرایط متفاوتی را با هم تجربه می‌کنیم، مهارت‌های گفتوگو چه کمکی به ما می‌کند؟»
خاطرم آمد که در متون گفتوگو چهار نوع گفتوگو معرفی شده است:
- گفتوگو با خدا
- گفتوگو با خود
- گفتوگو با دیگری
- و گفتوگو با طبیعت
با خودم فکر کردم آیا در این شرایط خاص قرنطینه باز هم امکان تحقق این چهار نوع گفت وگو وجود دارد؟ تقویم هجری قمری و هجری شمسی گویای بهترین اوقات و زمان‌ها برای ما ایرانی‌ها و مسلمانان است. شیوع این بیماری گرچه شور استقبال از بهار را از ما گرفته، شاید فرصت تأمل و تمرین رواداری وخوداندیشی به ما داده باشد.
خانه‌نشینی در ماه رجب که از افضل ماه‌های قمری است، فرصتی برایمان فراهم آورده که با خدا و خود به گفتوگو بنشینیم و به درگاه الهی راز و نیاز کنیم. امام موسی صدر در تفسیر آیۀ «أَمَّنْ یجِیبُ الْمُضْطَرَّ إِذَا دَعَاهُ وَیكْشِفُ السُّوءَ» می‌گوید: «انسان مضطر، یعنی کسی که همۀ تلاشش را برای فراهم کردن اسباب و آماده کردن پیروزی و دفاع و درمان کرده است و بعد از این همه، مضطر شده است، یعنی نتوانسته است به نتیجه برسد، نه به سبب کوتاهی، بلکه به علت ناتوانی و به بن‌بست رسیدن، این انسان اگر به درگاه خداوند دعا کند، خداوند او را اجابت می‌کند و آسیب را از او دور می‌کند.» انسان بعد از اینکه همۀ تلاشش را به کار بست و از اسباب عادی ناامید شد، رو به دعا می‌آورد. در حال حاضر ما دقیقاً در همین موقعیت هستیم. هم باید از علم کمک بگیریم وهم باید رو به خدا با او سخن بگوییم.
آغاز سال نوی شمسی فرصت گفتوگو کردن با طبیعت است. بسیاری از ما این فرصت را از خود سلب کرده‌ایم و چشم خود را بر زیبایی و زنده شدن و شُکفتن و رُستن دانه‌ای از زمین در بهار بسته‌ایم. هرچند دنیای مدرن فضای زیستن و سبک زندگی‌هایمان را تغییر داده، اما کاشتن بذری در خاک برای هفت‌سین سال نو و پرورش گلدانی آپارتمانی می‌تواند روح تازه‌ای بر دوران خانه‌نشینی ما بدمد. به همین سادگی و با یک گل می‌توان بهار را به خانه آورد. این بار با یک گل هم بهار می‌شود.
و اما گفتوگو با دیگری؛ این روزها در فضای حقیقی و مجازی مکرر شنیده‌ایم که بسیاری از ما، از سرِخانه‌نشینیِ ناگزیر، کتاب خواندیم و با اعضای خانواده فیلم دیدیم و با کودکانمان بازی کردیم و پای صحبت همسر نشستیم و آلبوم‌های قدیمی را مرور کردیم و … با همۀ این کارها، در حقیقت، توانستیم فضیلت گم‌شده یا حداقل فراموش‌شدۀ گفتوگو را بازیابیم. گفتوگو با خانواده و گفتوگو با همسر و بازی‌کردن با فرزند شیوه‌هایی زیبا و دلنشین برای سپری‌کردن روزگار سختی و آرامش است.
حتی این بار به برکت تکنولوژی، گفتوگو با دیگری نیز رنگ و روی تازه‌ای گرفت. نشستن پای صحبت پدر و مادر و گفت‌وگوهای مجازی و تلفنی با اقوامی که مدت‌ها لذت هم‌صحبتی‌شان را از خودمان دریغ کرده بودیم؛ به یاد ماندنی است. بعد شکست این ویروس منحوس شاید همین تماس‌ها دفتر خاطراتمان را شنیدنی و گفتنی کرده باشد.
این دوره فرصت مغتنمی برای ارتقای مهارت سکوت، صبر در برابر دیگری، اندیشیدن و شنیدن است. فرصت مناسبی برای تقویت کردن مهارت‌های گفت‌گوست: برای احترام به عقیدۀ دیگری، احترام به عقیدۀ همسر و فرزندان و خانواده، فرصت همدلی و همراهی، تحمل و تعلیق قضاوت‌ها و تمرین شنونده بودن.
شاید این زمان فرصتی است تا چهار نوع گفتوگو را در خود تقویت کنیم و با گفتوگو، دوران پساکرونا را با بلوغ و سعه وجودی بیشتری آغاز کنیم. و این‌گونه فکر کنیم که آیا می‌توانیم تهدید قرنطینه و بیماری را به فرصتی برای یافتن حلقۀ گمشدۀ گفتوگو تبدیل کنیم. آیا می‌توانیم در این اندک فرصتی که در خانه به اجبار نشسته‌ایم، لحظاتمان را دلنشین‌تر کنیم و مهارت‌های خود را ارتقا دهیم.