داریوش شایگان، اندیشمند معاصر ایرانی و مبدع و ارائه دهنده ایده گفت‌وگوی فرهنگ‌ها پنجشنبه دوم فروردین در بیمارستان فیروزگر تهران درگذشت.
به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی کانون گفت‌وگو، دکتر داریوش شایگان، فیلسوف و اندیشمند جهان‌وطنی ایرانی که عصر پنجشنبه پنجم بهمن 1396 دچار سکته مغزی شد و در بخش مراقبت‌های ویژه بیمارستان فیروز گر بستری بود، سرانجام در ساعت هفت ونیم بامداد پنجشنبه دوم فروردین 1397 دار فانی را وداع گفت.
زیست دوران خردسالی و کودکی دکتر شایگان در یک محیط چندفرهنگی بود. او در دوران دانشجویی و علم‌آموزی خود از بسیاری از بزرگان همانند علامه طباطبایی، هانری کربن و… بهره گرفت و بعدها در غرب با علوم انسانی مدرن نیز آشنا شد. او با تالیفات و پژوهش‌های خود تاثیر مهمی بر فضای فکری و فرهنگی ایران در دوران معاصر گذاشت. مطالعات تطبیقی ادیان، بحث پیرامون فرهنگ و معنویت در دوران مدرن، گفت‌وگوی فرهنگ‌ها، بن‌مایه‌های تفکر ایرانی و هنر از موضوعات پژوهش‌های پرشمارش بودند. نسل‌های پس از دکتر شایگان تفکر را با منظومه فکری و تالیفات او فرا گرفتند.
یکی از مهم‌ترین تاثیرات دکتر شایگان در مقام اندیشمند در ابداع مفاهیمی برای تبیین نسبت انسان ایرانی با دنیای جدید است. «گفت‌وگوی فرهنگ‌ها»، «موتاسیون فرهنگی»، «تاریک‌اندیشی جدید»، «ایدئولوژی‌شدن سنت»، «تعطیلات در تاریخ»، «اسکیزوفرنی فرهنگی»، «حوزه کژتابی»، «غرب‌زدگی ناآگاهانه»، «هویت چهل‌تکه» و «مرقع‌کاری بازیگوشانه» بخشی است از این مجموعه مفاهیم ماندگار که او به گنجینه مفاهیم زبان‌های فارسی و فرانسه افزوده است.
او در مقام اندیشمند جامعه ایرانی در مواجهه با فرهنگ غربی و مدرنیسم روش گفت‌وگویی را پیشنهاد کرد. گفت‌وگویی که ضمن تکیه بر داشته‌های خود به داشته‌های طرف مقابل نیز احترام می‌گذارد. ایرانیان حتی در نظام زیبایی‌شناسی اسلامی خود نیز مدیون این روش گفت‌وگویی دکتر شایگان هستند. به همین دلیل است که او پس از تالیف آثاری چون «بت‌های ذهنی و خاطره ازلی» و «آسیا در برابر غرب» به آثاری چون «افسون زدگی جدید، هویت چهل تکه و تفکر سیار» می‌رسد و بعدها به معرفی، شرح و تفسیر ادیبان و هنرمندان از غرب یعنی بزرگانی چون شارل بودلر و مارسل پروست می‌پردازد.
از میان مهم‌ترین آثار دکتر شایگان می‌توان به «ادیان و مکتب‌های فلسفی هند»، «تصوف و هندوئیسم»، «در جست‌وچوی فضاهای گمشده»، «افسون زدگی جدید هویت چهل تکه و تفکر سیار»، «پنج اقلیم حضور: بحثی درباره شاعرانگی ایرانیان»، «جنون هوشیاری»، «فانوس جادویی زمان» و «نگاه شکسته: بحثی درباره اسکیزوفرنی فرهنگی» اشاره کرد.
کتاب‌های «زیر آسمان‌های جهان: گفت‌وگوی داریوش شایگان با رامین جهانبگلو» و «داریوش شایگان و بحران معنویت سنتی» هم نام دو کتابی است که با محتوای گفت‌وگو با داریوش شایگان به چاپ رسیده‌اند.
دکتر شایگان در حوزه گفت‌وگو نیز مسائل مهمی را مطرح کرده است. او در نامه به نسل آینده که توسط کامران فانی به فارسی برگردانده شده می‌نویسد: «آیا امروزه امکان گفت‌وگو وجود دارد؟ اگر احتیاط لازم را پیشه کنیم، جواب آن احتمالاً «بله» است. ولی شرط اولش کنار گذاشتن منطق کینه‌توزی است، ضد این و ضد آن بودنی که چون هیچ دلیل قانع‌کننده‌ای ندارد به لعن و تکفیر پناه می‌برد، در حالی‌که باید بپذیریم که دیگر نه با فرهنگ‌های مستقل خودمدار، بلکه با انواع نحوه‌های وجود سروکار داریم که تنها در فضای حاکم مدرنیته شکوفا می‌شوند؛ که ابزار بیان این ساحت‌های وجودی از جای خود کنده شده همان گفت‌وگوی انسان با خویشتن است که در وهله اول مسأله‌ای معرفت‌شناختی است، هرچند عواقب ناگزیر سیاسی و اجتماعی دارد.
اینکه چنین گفت‌وگوهایی تنها در یک سطح افقی امکان‌پذیر است، چون حوزه پیوندزنی و دورگه‌سازی ـ یعنی هویت‌های مرزی، بارورسازی متقابل هویت‌ها و تفکر سیار ـ مبانی خود را از آن برمی‌گیرد، جلوه‌گر پدیده دیگری هم هست: پدیده مرقع‌پردازی و همین پدیده است که هنر ترکیبی روابط چندگانه را ممکن می‌کند. به همین دلیل است که انسان امروزه، مگر اینکه کور باشد، راه دیگری ندارد جز آنکه به انواع مرقع‌سازی بپردازد. با مرقع‌کاری است که خود را در قالبی تازه می‌ریزد و منظر وجودی حیات خود را آرایشی تازه می‌بخشد، و در این دنیای آشفته به وجودش انسجام می‌دهد. به سخنی دیگر، راه به اقالیم دیگر هستی می‌برد.»